Cách đây 97 năm, ngày 21/6/1925, Báo Thanh Niên do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập đã ra số đầu tiên, đánh dấu sự ra đời của nền Báo chí cách mạng Việt Nam. Trong tiến trình phát triển của lịch sử báo chí, Thái Nguyên luôn tự hào là cái nôi của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Hiện trên địa bàn tỉnh có 5 di tích lịch sử về lĩnh vực báo chí, là nơi thành lập, hoạt động đầu tiên của một số cơ quan báo chí Trung ương như: Hội Nhà báo Việt Nam; Báo Nhân dân; Báo Quân đội nhân dân; Báo Văn nghệ và Trường Dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng.
Di tích nơi thành lập Hội Nhà báo Việt Nam: Ngày 21/4/1950, theo chủ trương của Thường vụ Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại hội thành lập Hội những người viết báo Việt Nam (nay là Hội Nhà báo Việt Nam) đã diễn ra tại xóm Roòng Khoa, xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. Đại hội thông qua Điều lệ, bầu Ban lãnh đạo gồm 10 thành viên do ông Xuân Thủy là Hội trưởng. Ngày 02/6/1950, Bộ Nội vụ Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Nghị định số 233-NV/H công nhận sự hợp pháp của Hội Những người viết báo Việt Nam. Địa điểm thành lập Hội Nhà Báo Việt Nam đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hoá cấp quốc gia (8/2004).
Địa điểm thành lập Hội Nhà Báo Việt Nam tại ATK Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên
Di tích nơi Báo Quân đội nhân dân ra số đầu tiên: Từ những ngày đầu Trung ưong Đảng, Chính phủ, Bác Hồ, các cơ quan Trung ương và quân đội về ATK Định Hóa - Thái Nguyên xây dựng căn cứ địa chống thực dân Pháp, tại Định Biên có các báo Quân du kích, Cứu Quốc quân, Tạp chí Văn nghệ quân đội làm việc tại Làng Vẹ, Làng Quặng, Khau Diều,…Thực hiện chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ Tổng tư lệnh, các tờ báo đã được hợp nhất thành tờ báo lớn có tên là Báo Quân đội nhân dân và xuất bản số đầu tiên vào ngày 20/10/1950 tại thôn Khau Diều. Ngay sau khi ra đời và đi vào hoạt động, cán bộ, phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã không quản ngại gian khổ, hy sinh, tình nguyện xông pha ra mặt trận, phản ánh kịp thời tinh thần chiến đấu dũng cảm và những chiến công hào hùng của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc.
Di tích nơi Báo Nhân dân ra số đầu tiên: Báo Nhân dân là cơ quan ngôn luận của Trung ương Đảng Lao động Việt Nam (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam), ra số đầu tiên ngày 11/3/1951, tại xóm Khuôn Nhà, xã Quy Kỳ, huyện Định Hoá. Báo Nhân Dân số 1 đã dành toàn bộ nội dung cho Đại hội lần thứ II của Đảng. Trang 1 số đầu in măng sét đỏ, đăng Tuyên ngôn của Đảng Lao động Việt Nam, tranh khắc gỗ Chủ tịch Hồ Chí Minh; bài ký tên Tổng Bí thư Trường Chinh, với đầu đề "Hồ Chủ tịch, người sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo Đảng ta". Những tờ báo số 1 Báo Nhân Dân vừa được in ra đã được chiến sĩ quân bưu và giao thông hỏa tốc chuyển đến các mặt trận, vùng tự do và vùng sau lưng địch, đưa nghị quyết của Đảng đến với đồng bào, chiến sĩ.
Báo Nhân Dân số 1 ra ngày 11/3/1951 tại xóm Khuôn Nhà, xã Quy Kỳ, huyện Định Hoá
Di tích Trường dạy làm báo đầu tiên mang tên Huỳnh Thúc Kháng: Lớp báo chí Huỳnh Thúc Kháng khai giảng ngày 01/01/1949 tại xóm Bờ Rạ, xã Tân Thái, huyện Đại Từ. Trong thư gửi tới lớp học (tháng 5/1949), Hồ Chủ tịch viết: “Nhiệm vụ của tờ báo là tuyên truyền, cổ động, huấn luyện, giáo dục và tổ chức dân chúng để đưa dân chúng đến mục đích chung”. Người căn dặn “Muốn viết báo khá thì cần: (1)Gần gũi dân chúng, cứ ngồi trong phòng giấy mà viết thì không thể viết thiết thực. (2)Ít nhất cũng phải biết một thứ tiếng nước ngoài để xem báo nước ngoài mà học kinh nghiệm của người. (3)Khi viết xong một bài, tự mình phải xem lại ba bốn lần, sửa chữa lại cho cẩn thận. Tốt hơn nữa, là đưa nhờ một vài người ít văn hoá xem và hỏi họ những câu nào, chữ nào không hiểu thì sửa lại cho dễ hiểu. (4)Luôn luôn gắng học hỏi, luôn luôn cầu tiến bộ...”.
Di tích nơi làm việc của Báo Văn nghệ: Sau chiến dịch Thu Đông năm 1947, Trung ương Đảng đã giao cho đồng chí Tố Hữu đứng ra tập hợp đội ngũ văn nghệ sĩ kháng chiến làm nòng cốt để thành lập Hội Văn nghệ Việt Nam với tôn chỉ mục đích là từng bước thực hiện Đề cương Văn hóa của Đảng năm 1943, xây dựng nền văn nghệ Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phục vụ sự nghiệp kháng chiến kiến quốc của Đảng và Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Cơ quan ngôn luận của Hội Văn nghệ Việt Nam là Tạp chí Văn nghệ cũng được thành lập, kế tục sự nghiệp của Tạp chí Tiên phong. Những năm 1949 - 1950, Hội Văn nghệ Việt Nam và Tạp chí Tiên phong (Sau đổi tên thành Báo Văn nghệ) đứng chân tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên; đây là thời kỳ công tác Hội rất phát triển và mở rộng nhất từ đầu kháng chiến đến 1950.
Phát huy truyền thống là nơi cội nguồn cách mạng, cái nôi của nền báo chí cách mạng Việt Nam, thời gian qua, cùng với sự lớn mạnh của báo chí cả nước, báo chí Thái Nguyên cũng ngày càng phát triển với đầy đủ các loại hình: Báo in, phát thanh, truyền hình, báo điện tử và đã làm tốt nhiệm vụ của mình trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Hội Nhà báo Thái Nguyên - mái nhà chung của những người làm báo trên địa bàn tỉnh đã quy tụ trên 200 hội viên, sinh hoạt ở 5 liên chi hội và chi hội nhà báo, luôn phát huy tuyền thống báo chí cách mạng, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Hiện nay, trước môi trường cạnh tranh thông tin khốc liệt, mạng xã hội có sức ảnh hưởng sâu rộng, các cơ quan báo chí của tỉnh đã thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích của mỗi tờ báo; thông tin toàn diện, kịp thời đến khán, thính giả và bạn đọc về những diễn biến của đời sống chính trị, kinh tế - xã hội trong tỉnh, trong nước và quốc tế, đặc biệt là những sự kiện lớn, những thông tin thời sự quan trọng được xã hội quan tâm; kịp thời chuyển tải chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước tới Nhân dân; tuyên truyền, biểu dương các điển hình tiên tiến, các phong trào thi đua yêu nước. Các nhà báo của tỉnh đã tích cực đấu tranh với những tiêu cực; tuyên truyền đấu tranh, phản bác các luận điệu xuyên tạc, vu cáo, phản động của các thế lực thù địch nhằm chống phá, chia rẽ nội bộ Đảng và phá hoại mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân./.
Kiều Hoa